“Jedną ręką kołyszą kołyskę, a drugą – cały świat.” To powiedzenie doskonale oddaje kobiety, które mimo wszelkich trudności przecierały szlaki w różnych dziedzinach – od medycyny i nauki po lotnictwo i marynarkę wojenną. Z okazji Międzynarodowego Dnia Kobiet warto przypomnieć sobie pierwsze kazachskie kobiety, które nie tylko stały się profesjonalistkami w swojej dziedzinie, ale także utorowały drogę przyszłym pokoleniom. Ich imiona na zawsze zapisały się w historii kraju, a ich przykłady inspirują dziewczęta marzące o sukcesie w wybranym zawodzie.
Pierwsze w medycynie
Podczas pandemii koronawirusa świat szczególnie odczuł, jak ważna jest praca lekarzy. W Kazachstanie pierwszymi kobietami-lekarkami były Gulsum Asfendiyarova i Akkagaz Doszżanowa, które poświęciły się ratowaniu życia i rozwojowi edukacji medycznej.
Gulsum Asfendiyarova ukończyła Petersburski Żeński Instytut Medyczny w 1908 roku, po czym wróciła do ojczyzny, gdzie otworzyła prywatny szpital, pracowała w porodówce i prowadziła kursy dla położnych. Akkagaz Doszżanowa z kolei była pierwszą absolwentką wydziału medycznego Wschodnioazjatyckiego Uniwersytetu w Taszkiencie i wniosła ogromny wkład w rozwój pediatrii.
Nie mniej znaczącą postacią w historii kazachskiej medycyny była Sofja Bajmakanowa – pierwsza kobieta-profesor, doktor nauk medycznych i założycielka szkoły onkolararyngologii oraz onkostomatologii. W ciągu swojej kariery opublikowała 243 prace naukowe, 4 monografie, opracowała unikalne techniki chirurgiczne i wyszkoliła dziesiątki specjalistów.
Pierwsze w edukacji i dziennikarstwie
Edukacja i oświata zawsze odgrywały kluczową rolę w rozwoju społeczeństwa, a w Kazachstanie pierwszymi kobietami-pionierkami w tej dziedzinie były Chusnijżamal Nuralychanowa i Nazipa Kułżanowa. Chusnijżamal Nuralychanowa została pierwszą kazachską nauczycielką, otwierając pod koniec XIX wieku pierwszą szkołę dla dziewcząt, mimo wielu przeszkód. Nazipa Kułżanowa przeszła do historii jako pierwsza kazachska dziennikarka. Nie tylko poruszała w swoich tekstach kwestie kultury i wychowania młodzieży, ale także aktywnie wspierała ruch kobiecy, organizowała wieczory literacko-muzyczne i przyczyniała się do rozwoju świadomości narodowej.
Pierwsze w polityce i obronie praw kobiet
Na drodze walki o prawa kobiet stanęła Alma Orazbajewa. Całe swoje życie poświęciła walce o równe prawa kobiet kazachskich, podróżując po wsiach, ucząc ludzi czytać i pisać oraz wyjaśniając im ich prawa. Pracowała także w redakcjach czasopism promując idee równości płci.
Pierwsze w przestworzach i na morzu
Kazachskie kobiety odnosiły sukcesy nie tylko w nauce i medycynie, ale także podbijały niebo i morza. Chiuaz Dospanowa przeszła do historii jako pierwsza i jedyna Kazaszka-lotniczka, która brała udział w II wojnie światowej. Wykonywała misje bojowe na Froncie Południowym, na Kaukazie, w Zakaukaziu, na Ukrainie i Białorusi. Za swoją odwagę zyskała przydomek „nocna wiedźma”, a po wojnie, mimo poważnych ran, aktywnie uczestniczyła w życiu społecznym kraju. Dekady później kazachskie niebo ponownie stało się areną kobiecych sukcesów. Ardana Botaj została pierwszą wojskową pilotką niepodległego Kazachstanu. W wieku 16 lat wstąpiła do Państwowego Centrum Lotniczego. Po ukończeniu Akademii Lotnictwa Cywilnego Kazachstanu w 2010 roku rozpoczęła służbę w Siłach Zbrojnych. Ale nie tylko lotnictwo stało się polem kobiecych triumfów. Żanar Ibrajewa przeszła do historii jako pierwsza kobieta-marynarz Marynarki Wojennej Kazachstanu. Po ukończeniu studiów postanowiła spełnić swoje marzenie i wstąpiła do Głównego Dowództwa Marynarki Wojennej Kazachstanu. Jej determinacja i profesjonalizm pozwoliły jej nie tylko zostać pionierką, ale także zdobyć liczne nagrody: brała udział w Międzynarodowych Igrzyskach Wojskowych, zdobyła tytuł mistrzyni Sił Zbrojnych Kazachstanu w siłowaniu na rękę wśród kobiet.
Pierwsze w sztuce i kinie
W świecie sztuki pierwszymi kazachskimi kobietami były Kułasz Bajseitowa i Szara Żijenkułowa. Kułasz Bajseitowa została pierwszą
profesjonalną kazachską śpiewaczką operową i najmłodszą Ludową Artystką ZSRR, a Szara Żijenkułowa – pierwszą profesjonalną kazachską tancerką. W kinematografii pionierką była Daryga Tnalina – pierwsza kazachska reżyserka filmowa, Zasłużona Działaczka Sztuki Kazachstanu. Nie tylko reżyserowała filmy, ale również miała ogromny wpływ na dubbing sowieckiego i światowego kina na język kazachski, przyczyniając się tym samym do zachowania i rozwoju kultury narodowej.
Te kobiety udowodniły, że marzenia i pogoń za wiedzą nie mają granic. One przełamały stereotypy, pokonały bariery i stały się pierwsze w swoich zawodach, otwierając drogę innym. Ich historie to nie tylko fakty z przeszłości, ale także inspiracja dla przyszłych pokoleń. Dziś kazachskie dziewczyny mogą być pewne: wszystkie drogi są dla nich otwarte. Najważniejsze to nie bać się iść do przodu, wierzyć w siebie i dążyć do wielkich celów. Historia kazachskich kobiet to historia siły, odwagi i miłości do ojczyzny.
Maria Aleferenko
